الامام الرّضا علیه السّلام:
اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ، لاَِنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عامٌّ، فَاَرادَ اَنْ یَکونَ لِلاَْمیرِ سَبَبٌ اِلى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغیبِهِمْ فِى الطّاعَةِ وَ تَرْهیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصیَةِ وَ تَوْقیفِهِمْ عَلى ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دینِهِمْ وَ دُنْیاهُمْ وَ یُخْبِرَهُمْ بِما وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الاْفاقِ وَ مِنَ الاَْهْوالِ الَّتى لَهُمْ فیها الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ؛
امام رضا علیه السّلام (در بیان فلسفۀ خطبۀ نماز جمعه) می فرمایند:
فلسفه خطبه نماز جمعه این است که: چون جمعه، روز حضور عامه مردم است، حاکم، وسیله اى براى پند و اندرز آنان داشته باشد و مردم را به طاعت، تشویق کند و از معصیت، بر حذر دارد و از تصمیم خود درباره مصالح دین و دنیایشان، آگاه سازد و از آنچه از گوشه و کنار مى رسد و حوادثى که در آنها براى مردم سود و زیانى هست، خبردار کند.
(علل الشرایع، 265؛ بحار الانوار، ج6، 73-74؛ وسائل الشیعة، ج 5، ص 39، ح 6 )
نماز جمعه، کانون اطلاع رسانی بزرگی است که در هر هفته تشکیل می شود، و توده های مردم را، از وضعییت جامۀ خویش، و مسائل و رخداد های کشوری و جهانی اگاه می سازد، و در جریان کلی مسائل دینی و اجتماعی می گذارد، و آگاهیهای لازم را دربارۀ پیش آمد های داخلی و سیاست خارجی در اختیار مردم می نهد.
نماز جمعه افزون بر اینکه عامل انسجام و وحدت درونی است، زمینه ساز رویارویی با حوادث و جبهه گیری با دشمنان خارجی است. همچنین روشنگریها در خطبه های نماز جمعه می تواند با امپریالیسم تبلیغات ستیز کند، و بافته های نادرست آنان را خنثی سازد.
ره آوردهای معنوی و تربیتی، و رشد تقوا و پرهیزگاری نماز جمعه نیز بر کسی پوشیده نیست.
روشن است که امامان جمعه با امامان جماعت تفاوتی اصولی باید داشته باشند.
امامان جمعه باید برنامه های کلی و سیاستهای اقتصادی، علمی، تربیتی و ... جامعه را نیک بدانند، تا از کاستیها و کژیها بتوانند مانع گردند. همچنین از اصل اسلامی نقد و نقّادی دور نمانند، و همواره به ستایشگری زبان نگشایند، و با زبان دوستانه و خیرخواهانۀ نقادی، اشتباهات را آشکار کنند و از کجرویها مانع گردند، و این سخن امام حسین(ع) را چون تابلوی پیش روی قرار دهند:
مَن احَبَّکَ نهاک، و من اَبغَضَکَ أغراک.
» آن کس که تو را دوست دارد (از کار بد) نهی میی کند، و آن کس که دشمن دارد، به آن بر می انگیزد.
بنابراین باید ناظرانی قوی و آگاه بر کار مسئولان باشند، نه ستایشگرانی ناآگاه، و باید به حرکتها و فعالیتهای مجریان امور جهت مردمی و سودمند ببخشند.
(برگرفته از کتاب «فرازهایی از: سخنان امام رضا(ع)، دفتر نخست، محمّد حکیمی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ و صاحی: مؤسسۀ چاپ و انتشارات رضوی، ص76)
