از وداع امام رضا(ع) با قبر پیامبر(ص) تا حرکت به سوی خراسان
وداع امام رضا(ع) با قبر پیامبر(ص)
امام رضا علیه السّلام چاره ای جز اجابت خواستۀ مأمون نداشت. پس به سر قبر جدّش رسول خدا صلّی الله علیه و آله رفت و وداع آخرین را انجام داد زیرا می دانست که این آخرین دیدار اوست. محول سجستانی روایت می کند که چون مأمور برای بردن امام رضا علیه السّلام به مدینه آمد من در مدینه بودم، پس امام داخل مسجد شد تا با قبر جدّش رسول خدا(ص) وداع کند، و چندین بار با آن وداع کرد و صدایش به گریه و شیون بلند شد. رفتم جلو و به او سلام کردم و او جواب سلام مرا داد و من برای آن وضع به او تبریک گفتم. پس او علیه السّلام فرمود: رها کن، من از کنار قبر جدّم(ص) دور می شوم و در غربت می میرم و در کنار هارون دفن می شوم.
محول گفت: من به دنبال او خارج شدم و همراه امام رفتم تا اینکه امام در طوس درگذشت و کنار هارون دفن شد. 1
امام به خانواده اش دستور داد که برای او گریه کنند
امام رضا علیه السّلام می دانست که دیگر به نزد خانواده و وطن خود بر نخواهد گشت، پس خاندانش را جمع کرد و دوازده هزار دینار بین آنها تقسیم نمود و گفت که هرگز به نزد آنان بر نمی گردد، و به آنها دستور داد که برایش گریه و زاری کنند به طوری که صدای آنها را می شنید، و سپس با آنها آخرین وداع را کرد. 2
انتصاب امام جواد(ع) به امامت
امام رضا فرزندش امام جواد علیهما السّلام را به جای خود منصوب کرد، و او هفت ساله یا بیش از آن بود. امام داخل مسجد پیامبر(ص) شد و دستش را بر لبۀ قبر شریف نهاد و فرزندش را به قبر چسباند و نزد جدّش رسول خدا(ص) طلب حفاظت برای او کرد و سپس به فرزندش گفت: به تمام وکلا و خدمتکارانم گفته ام که از تو شنوایی داشته باشند و پیرویت کنند. و به اصحابش او را معرفی کرد که جانشین وی خواهد بود. 3
در خانۀ خدا
امام رضا علیه السّلام قبل از اینکه به خراسان برود، به خانۀ خدا رفت برای انجام آخرین وداع، در حالی که بیشتر خانواده اش از جمله فرزندش امام جواد(ع) همراه او بودند. وقتی وارد خانۀ خدا شد اداءِ احترام نمود و طواف خانه کرد و در مقام ابراهیم نماز خواند و سعی نمود، و فرزندش امام جواد(ع) هم با او طواف کرد و چون تمام شد در حجر اسماعیل نشست و نشستن او طولانی شد و موفق خادم از او خواست که بلند شود، پس او خودداری کرد و اثار حزن و اندوه در او بود. موفق با عجله به سوی امام رضا(ع) آمد و او را از وضع فرزندش با خبر کرد. امام رضا(ع) با شتاب به نزد فرزندش آمد و از او خواست برخیزد و او با گریه و آه گفت: ای پدر، چگونه می توانم از جای برخیزم و حال آنکه تو وداع کردی، وداعی که برگشتی بر آن نیست؟
امام جواد علیه السّلام آثار حزن را در صورت پدرش می دید، بنابراین نتیجه می گرفت که پدرش در آخرین روزهای حیات است به جهت تصادفی که برای امام رضا(ع) اتفاق افتاد. پس امام رضا(ع) دیگر به بیت الله الحرام بر نگشت و به دست مأمون عباسی [علیه اللّعنة] در طوس مسموم و شهید شد.
به سوی خراسان
امام رضا علیه السّلام بیت الله الحرام را به سوی خراسان ترک کرد و از هر شهر و ناحیه ای که عبور می کرد توسط مسلمین مورد تکریم و تجلیل قرار می گرفت و مردم بسرعت خود را به او رسانده و با بوسیدن دستش تبرّک می جستند و از او در خواست می کردند که نزد آنان بماند تا به او خدمت کنند، و مسائل دین خود را از او می پرسیدند و او پاسخ می داد.
1- اعیان الشیعه، ج 4، ص 122.
2- همان مأخذ، ص 123.
3- الدرّ النظیم.
این مطلب، برگرفته از کتاب «پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا(ع) 2»، به تألیف باقر شریف القرشی، ترجمه: سید محمّد صالحی ، ص 444 الی 447 می باشد.
تصویر: پژوهش و تهیه: رجبعلی لباف خانیکی - ترسیم: محمد امین ابراهیمی، زهرا گوهری ؛ تصویر از موزه آستان قدس رضوی.
السّلام علیک یا مولانا ابالحسن علی بن موسی الرّضا و رحمة الله و برکاته.
احسنت
تشکر فراوان