همسر(ان) و اولاد حضرت رضا(ع)

   عبدالله مأمون پس از انتصاب حضرت رضا علیه السّلام به مقام ولیعهدی بنا به اقتضای سیاست خویش دختر خود (بنا به عقیده بعضی خواهر خود) اُمّ حبیب را به حضرت تزویج کرد و دختر دیگرش را نیز که اُمّ فضل نام داشت برای امام جواد علیه السّلام نامزد نمود و یکی از دلائلی که طرفداران مأمون بر تبرئه وی در مورد مسمویّت حضرت رضا علیه السّلام آورده اند همین است که اگر مأمون قصد مسمومیت آن حضرت را داشت دخترش را به عقد وی در نمی آورد.

   ولی با توجه به هدف مأمون بُطلان این نظریّه کاملاَ روشن است؛ زیرا مأمون برای حفظ موقعیّت خود بعد ها در اثر طغیان عبّاسیان مقیم بغداد ناچار شد که امام رضا مسموم کند اگر چه به عقیده بعضی ها از اولِ کل چنین تصمیم را داشته است، ولی به نظر نگارنده اعتقاد به اینکه مأمون از اول در صدد قتل امام بود یک عقیده افراطی است؛ زیرا مأمون مانند متوکّل عبّاسی دشمن حضرت رضا و علویان دیگر نبود؛ بلکه شرایط و اوضاع و احوال روز چنین ایجاد می کرد که برای حفظ خلافت خود، آن حضرت را مسموم سازد و چنانچه خلافتش از جانب امام و یا از جانب دیگران (به خاطر ولایتعهدی امام) مورد تهدید قرار نمی گرفت، شاید با همان احتراماتِ صوری که نسبت به حضرت رضا علیه السّلام بعمل می آورد تا آخر با آن حضرت رفتار می نمود ولی چون در این مورد احسا خطر نمود فوراً در صدد رفع خطر بر امده و مرتکب چنین جنایتی گردید.

   اَمّ حبیب هم که همسر امام شده بود مانند مادر امام جواد(ع) محبوبیتی در دل حضرت رضا علیه السّلام نداشت و شاید نقش یک جاسوسه را در منزل او بازی می کرد و اسرار داخلی حضرت را بمأمون گزارش می داد، چنان که دختر دیگرش ام الفضل هم که زوجه امام جواد(ع) بود بدستور عمویش معتصم شوهرش را مسموم نمود.

   بهر صورت زوجه عقدی و ازاد حضرت رضا علیه السّلام همان اَمّ حبیب بود که فرزندی از او بوجود نیامده و زن دیگری هم داشته که ام ولد بوده و مادر امام جواد(ع) بوده است.

   مرحوم کلینی می نوسد نام مادر امام جواد(ع) سبیکه و بگفته ی برخی خیزران بوده و روایت شده است که او از خاندان ماریه مادر ابراهیم فرزند پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده است. (اصول کافی، ج2، کتاب الحجة)

   امین الاسلام طبرسی نیز می نویسد که او را سبیکه یا دره می گفتند و حضرت رضا علیه السّلام او را خیزران نام گذاشتنند و این بانو از اهل نوبه بود (اعلام الوری)

   اما اولاد آن حضرت ظاهراً منحصر بوجود امام محمد تقی الجواد علیه السّلام بود؛ چنان که شیخ مفید در ارشاد می نویسد:

   حضرت رضا علی بن موسی علیهما السّلام از دنیا رفت و سراغ نداریم که فرزندی بجای گذارده باشد جز پسرش ابوجعفر محمد بن علی علیهما السّلام که پس از او امام بود و در روز وفات پدرش هفت سال و چند ماه از عمرش می گذشت. (ارشاد مفید، ج2، باب22)

   طبرسی می نویسد حضرت رضا علیه السّلام جز ابوجعفر جواد فرزند دیگری داشت. (اعلام الوری)

   ولی به نقل صاحب منتخب التواریخ حمد اله مستوفی در تاریخ برگزیده می نویسد که شاهزاده حسین که در قزوین مدفون است از فرزندان حضرت رضا علیه السّلام می باشد.

   و همچنین محدث قمی در کتاب خود به نام فوائد الرضویه رواتی از فاطمه دختر حضرت رضا(ع) در فضیلت شیعیان علیه السّلام نقل کرده است. (منتخب التواریخ، ص 527)

   از دو روایت بالا معلوم می شود که حضرت رضا علیه السّلام علاوه بر امام جواد(ع) یک پسر و یک دختر نیز داشته است و این روایات با روایاتی که شیخ مفید و طبرسی و دیگران نوشته اند منافات ندارد، زیرا ممکن است شاهزاده حسین که در قزوین مدفون شده از اولاد امام جواد(ع) باشد که فرزند حضرت رضا(ع) نیز محسوب می شود و یا ممکن است این فرزندان در زمان حیات خود امام فوت کرده بودند و آنچه محرز و مسلم است هنگام شهادت حضرت رضا علیه السّلام اولاد آن بزرگوار منحصر به وجود مبارک امام جواد(ع) بوده است.

حضرت رضا علیه السّلام، فضل الله کمپانی، انتشارات مفید، ص 259